DİNİ PSİKOLOJİ ve
İSLAM PSİKOLOJİSİ BAĞLAMINDA
DİN PSİKOLOJİSİNİ
YENİDEN DÜŞÜNMEK
* 9 *
Dr. Sevde Düzgüner
İnsanın kendine ve yaratıcısına yönelik sorgulamaları her dönemde var olmuştur. Bunun doğal bir sonucu olarak tarih boyunca düşünür, yazar, şair ve din adamları insana ve kutsal varlığa yönelik pek çok görüş ileri sürmüştür. Temelde insanı inceleyen psikoloji, bu görüşlerin bir dizi gelişmenin ışığında değişmesi sonucunda bilim dalı haline gelmiştir. Psikoloji, kurulduğu günden itibaren insanın inanç dünyasına dair konulara ilgi duymuştur. Bu ilgi farklı dönemlerde artıp eksilse de din ile psikoloji ilişkisi hiçbir zaman tamamen kopmamıştır. Din psikolojisinin varlığını, dine yönelik ilginin dini tecrübeye kaymasına borçlu olduğu söylenebilir. Bununla birlikte hem insanın dini tecrübesine hem de dini öğretiyi esas alan yaklaşımlar din psikolojisi içerisinde her dönemde kendine yer bulmuştur.
Diğer taraftan genelde psikoloji özelde ise din psikolojisinin insana dair bulguları pek çok konuya ışık tuttuğu gibi yeni soru ve araştırma alanlarının kapısını da aralamıştır. İnsana yönelik farklı yaklaşımlarla kapsamı genişleyen psikolojinin tecrübesi din psikolojisine de yansımıştır. Nitekim insanı etkileme ve dönüştürme gücüne sahip olan din, onun tüm hayatında kendini hissettirmektedir. Bu durum da psikolojinin bir alt dalı olsa dahi din psikolojisinin kapsamının psikoloji kadar genişlemesi ile neticelenmiştir. Diğer taraftan zaman içerisinde dünya genelinde yaşanan değişimler, farklı kültürlerin etkileşimini de kolaylaştırmıştır. Böylece dünyanın farklı noktalarında ortaya çıkan yeni bir düşünce eskisinden çok daha hızlı yayılabilmektedir. Bu da toplumsal bir dönüşüm anlamına gelmekte, insanın tecrübesi, bireysel, kültürel ve dini arka planın etkisiyle değişmektedir.
Psikolojinin dinamik ve geniş alanı alt araştırma dallarını ortaya çıkarmıştır. Günümüzde benzer bir durumun din psikolojisi için de geçerli olduğu söylenebilir. Din psikolojisi içerisinde dini psikoloji yaklaşımın her dönem var olduğunu söylemek mümkündür. Bugün dini psikoloji yaklaşımının alt dalı sayılabilecek İslam psikolojisi, kolojisi araştırma alanları literatürdeki yerini almıştır.
Dahası kendi tarihi, dini ve kültürel mirasının etkisiyle öznel bir tecrübe yaşayan Türkiye’deki din psikolojisi çalışmaları için ise bu tabloya bir de tasavvuf psikolojisi alt dalı eklenmelidir. Böylece akademik birikimi inceleyerek elde ettiğimiz model şu şekilde özetlenebilir: “Psikoloji, insanın duygu, düşünce ve davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. Din psikolojisi ise bireyin inanmayı tercih edip etmemesinin onun hayatı üzerindeki etkileri inceleyen bilim dalıdır. Dini psikoloji, belli bir dinî geleneği esas alarak yapılan din psikolojisi çalışmalarını kapsamaktadır. Hıristiyan psikoloji, Budist psikoloji, İslam psikolojisi bunlar arasında sayılabilir. İslam psikolojisi, Kur’an ve sünnet başta olmak üzere İslami öğretinin temelinde yapılan psikoloji çalışmalarından oluşur. Tasavvuf psikolojisi ise, İslam’ın deruni formu olan tasavvufi yaşantıyı psikolojik açıdan inceleyen spesifik alandır”.
Bu model, din psikolojisinin alanı ve içeriğini daha net şekilde ifade etme potansiyeline sahiptir. Türkiye’de din psikolojisi alanı uzun yıllardır önemli çalışmalara imza atmaktadır. İnsanla birlikte yeni konular da yeni gelişmelerden etkilenmekte ve çeşitlenmektedir. Bu nedenle araştırma alanları dönem dönem yeniden yapılanmaya gitme ihtiyacını hisseder. Makalede değinilen model, bu ihtiyaca cevap verme amacıyla geliştirilmiştir.
Diğer taraftan din psikolojisinin kapsamı yeni gelişmeler ve yaklaşımlarla değişmeye devam etmektedir. Din ve maneviyatla ilgili yeni tartışmalar, pozitif psikoloji ve din ilişkisi, internetin din algısına etkileri gibi güncel konular alanı bulunduğu yerden daha farklı noktalara taşıyacak gibi görünmektedir.
Din psikolojisine yönelik sosyal ve akademik alanda yükselen ilginin sağlam zemine oturması için zaman içerisinde çerçevesinin yeniden çizilmesi gerekecektir.
Aynı Eserden alınan önceki Konular:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder